Electronic Voting Machine ကို ဘယ်နိုင်ငံတွေမှာ အသုံးပြုနေလဲ

နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီဥက္ကဋ္ဌ နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်ထံ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်မှ Myanmar Electronic Voting Machine (MEVM) တည်ဆောက်ထားရှိမှုနှင့် ပတ်သက်၍ ရှင်းလင်းတင်ပြခြင်းကို ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ (၉)ရက်နေ့က ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြပါတယ်။ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်မှ တာဝန်ရှိသူတစ်ဦးက Myanmar Electronic Voting Machine (MEVM) စမ်းသပ်တည်ဆောက်ထားရှိမှုနှင့်ပတ်သက်၍ ထိန်းချုပ်စက် ( Control Unit ) ဆန္ဒပြုစက် ( Ballonting Unit–Main, Extension )၊ ဆန္ဒပြုစက် မှန်ကန်မှု ရှိ/မရှိ ပြသသောစက် ( Verification Unit )၊ မဲပုံးနှင့်ဘတ်ထရီများ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ထားရှိမှု၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုထားသည့်စက်များနှင့် အသုံးပြုရခြင်း ရည်ရွယ်ချက်များ၊ သုံးသပ်အကြံပြု တင်ပြချက်များ၊ အရေအတွက်အများအပြား ထုတ်လုပ်ရန်အတွက် ပြင်ဆင်ရမည့်အချက်များ၊ လိုအပ်ချက်များနှင့် ပတ်သက်၍ ရှင်းလင်းတင်ပြပြီး  Myanmar Electronic Voting Machine (MEVM) ဖြင့် စမ်းသပ်မဲပေးမှုကို ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြပါတယ်။

ဒါနဲ့ ဆက်စပ်ပြီး ဘယ်နိုင်ငံတွေမှာ EVM စနစ်ကို အသုံးပြုနေကြသလဲဆိုတာကို အများပြည်သူ သိရှိနိုင်စေဖို့ စုစည်းဖော်ပြလိုက်ရပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲများမှာ EVM စနစ်ကို အသုံးပြုနေကြတဲ့ နိုင်ငံများစာရင်းမှာတော့ အဂျင်တီးနား၊ သြစတေးလျ၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ ဘယ်လ်ဂျီယံ၊ ဘရာဇီး၊ ဘူဂေးရီးယား၊ ကနေဒါ၊ ကွန်ဂို၊ အက်စတိုးနီးယား၊ ဖင်လန်၊ ပြင်သစ်၊ ဂျာမဏီ၊ ဂါနာ၊ အိန္ဒိယ၊ အင်ဒိုနီးရှား၊ အိုင်ယာလန်၊ အီတလီ၊ ဂျပန်၊ ကာဇတ်စတန်၊ လစ်သူနေးရီးယား၊ မလေးရှား၊ မိုဇမ်ဘီကွတ်၊ နမ်ဘီးယား၊ နယ်သာလန်၊ နော်ဝေ၊ ပါကစ်စတန်၊ ဖီလစ်ပိုင်၊ ရိုမေးနီးယား၊ ရုရှား၊ တောင်ကိုရီးယား၊ စပိန်၊ ဆွီဒင်၊ ဆွတ်ဇာလန်၊ UAE ၊ UK ၊ USA ၊ ဗင်နီဇွဲလား၊ ဇင်ဘာဘွေ နိုင်ငံတွေမှာ အသုံးပြုခဲ့ကြတယ်လို့ တွေ့ရပါတယ်။

Electronic Voting Machine အသုံးပြုမှုပုံစံတွေကတော့ မတူညီကြပါဘူး။ သြစတြေးလျ ဆိုရင် CyberVote ဟူသော အသုံးအနှုန်းကို ပထမဆုံး လူသိများသည်မှာ ၁၉၉၅ ခုနှစ်တွင် Midac Technologies မှ ပစိဖိတ်ဒေသရှိ ပြင်သစ်နျူကလီးယား စမ်းသပ်ခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ ဝဘ်အခြေခံမဲပေးမှုကို လုပ်ဆောင်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

၂၀၀၁ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် သြစတြေးလျပါလီမန် ရွေးကောက်ပွဲတွင် အီလက်ထရွန်းနစ် မဲပေးခြင်းကို ပထမဆုံးအကြိမ် အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။ ထိုရွေးကောက်ပွဲတွင် မဲဆန္ဒရှင် 16,559 ဦး (မဲအားလုံး၏ 8.3% ကို ရေတွက်ပြီး) လေးနေရာရှိ မဲရုံများတွင် အီလက်ထရွန်နစ်ဖြင့် မဲပေးခဲ့ကြပါတယ်။ ဗစ်တိုးရီးယားပြည်နယ်အစိုးရသည် ၂၀၀၆ ပြည်နယ်ရွေးကောက်ပွဲအတွက် အစမ်းအခြေခံဖြင့် အီလက်ထရွန်နစ်မဲပေးခြင်းကို မိတ်ဆက်ခဲ့တယ်လို့ တွေ့ရပါတယ်။

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံမှာတော့ စက္ကူမဲများအသုံးပြုခြင်းဆိုင်ရာ ပြဿနာများကို ဖြေရှင်းရန်အတွက် အီလက်ထရွန်နစ်မဲပေးစက် (EVMs) ကို မိတ်ဆက်ခဲ့ပြီး Dhaka Officers' Club ၏ လုပ်ငန်းကော်မတီ၏ ရွေးကောက်ပွဲအတွက် ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ပထမဆုံး အောင်မြင်စွာ အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။ ထိုအချိန်မှစ၍ EVM များကို နိုင်ငံတွင်းရှိ မြို့အသီးသီးတွင် ကော်ပိုရေးရှင်း ရွေးကောက်ပွဲများတွင် အသုံးပြုခဲ့ပြီး ၂၀၁၈ ခုနှစ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲမှာ မဲဆန္ဒနယ်ခြောက်ခုတွင် ပထမဆုံးအကြိမ် အသုံးပြုခဲ့တယ်လို့ တွေ့ရပါတယ်။

ဘယ်လ်ဂျီယံ မှာတော့ အီလက်ထရွန်းနစ် မဲပေးခြင်းကို 1991 ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့ပါတယ်။ အထွေထွေနှင့် မြူနီစပယ် ရွေးကောက်ပွဲများအတွက် တွင်ကျယ်စွာ အသုံးပြုခဲ့ပြီး အီလက်ထရွန်းနစ် မဲပေးခြင်းကို Jites နှင့် Digivote ဟုခေါ်သော စနစ်နှစ်ခုအပေါ် အခြေခံထားပါတယ်။ ယင်းနှစ်ခုလုံးကို "သွယ်ဝိုက်မှတ်တမ်းတင်သည့် အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးစနစ်" အဖြစ် သတ်မှတ်ခြင်းခံရသောကြောင့် မဲပေးသည့်စက်သည် တိုက်ရိုက်မဲများကို မှတ်တမ်းတင်ပြီး မဲစာရင်းဇယားပြုလုပ်ခြင်းမရှိသော်လည်း၊ ၎င်းအစား၊ မဲအမှတ်အသားပေးသည့်ကိရိယာအဖြစ် လုပ်ဆောင်ပါသည်။ Jites နှင့် Digivote စနစ်နှစ်ခုလုံးသည် ကတ်ထူပြားသံလိုက်အစင်းကတ်များပေါ်တွင် မဲများကို မှတ်တမ်းတင်ပါတယ်။ ဆန္ဒမဲပေးသူများသည် ၎င်းတို့၏မဲများကို မဲစာရင်းပြုလုပ်ရန်အတွက် သံလိုက်အစင်းဖတ်စက်ကို ထည့်သွင်းထားသည့် မဲပုံးတစ်ခုတွင် အပ်နှံကြရပါတယ်။ အငြင်းပွားမှုများဖြစ်ပွားပါက ကတ်များကို စက်ဖြင့်ပြန်လည်ရေတွက်နိုင်ပါသည်။

ဘရာဇီး မှာတော့ Santa Catarina ပြည်နယ်တွင် ပထမဆုံး စမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ဘရာဇီးတွင် အီလက်ထရွန်းနစ် မဲပေးခြင်းကို ၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့ပြီး 2000 ခုနှစ်ကတည်းက ဘရာဇီးရွေးကောက်ပွဲအားလုံးဟာ အီလက်ထရွန်းနစ်စနစ် အပြည့်နဲ့ပါ။ 2000 နှင့် 2002 ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲများတွင် ဘရာဇီးနိုင်ငံတစ်ဝှမ်းတွင် အီလက်ထရွန်နစ်မဲပေးစက် 400,000 ကျော်ကို အသုံးပြုခဲ့ပြီး ရွေးကောက်ပွဲများပိတ်ပြီးနောက် မိနစ်ပိုင်းအတွင်း အီလက်ထရွန်နစ်စနစ်ဖြင့် ရလဒ်များကို တွက်ချက်ခဲ့ပါတယ်။

1996 ခုနှစ်တွင် စည်ပင်သာယာရေးအဖွဲ့ 50 ကျော်က စမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်ပြီးနောက် ဘရာဇီး ရွေးကောက်ပွဲ တရားမျှတမှု သည် ၎င်းတို့၏ "မဲပေးစက်" ကို စတင်အသုံးပြုခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ 2000 ခုနှစ်မှစ၍ ဘရာဇီးလ်မဲဆန္ဒရှင်များအားလုံးသည် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများကို ရွေးချယ်ရန်အတွက် အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပုံးများကို အသုံးပြုနိုင်ပြီဖြစ်ပါတယ်။ 2010 ခုနှစ် သမ္မတရွေးကောက်ပွဲတွင် မဲပေးသူပေါင်း 135 သန်းကျော်ရှိခဲ့ပြီး 75 မိနစ်အကြာတွင် မဲရလဒ်ကို ထုတ်ပြန်ကြေညာနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဘရာဇီး၏ 2017 လေ့လာမှုတစ်ခုတွင် အွန်လိုင်းနှင့် အော့ဖ်လိုင်းမဲဆန္ဒရှင်များကြား မဲရွေးချယ်မှုတွင် စနစ်တကျ ကွဲပြားမှုမရှိသည်ကို တွေ့ရှိခဲ့ရပါတယ်။

ကနေဒါ ဖက်ဒရယ်နှင့် ပြည်နယ်ရွေးကောက်ပွဲများတွင် စက္ကူမဲများကို အသုံးပြုသော်လည်း အချို့သော စည်ပင်သာယာရေးအဖွဲ့များတွင် ၁၉၉၀ ခုနှစ်များကတည်းက အီလက်ထရွန်းနစ် မဲပေးခြင်းကို အသုံးပြုခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကွန်ဂိုနိုင်ငံမှာတော့ EVM စနစ် အသုံးပြုခြင်းနဲ့ ပတ်သက်လို့ အငြင်းပွားမှုတွေ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ရတဲ့ မှတ်တမ်းတွေလည်း ရှိခဲ့ပါတယ်။  

2008 ခုနှစ်တွင် ဖင်လန်အစိုးရသည် အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးခြင်းကို စမ်းသပ်လိုပြီး 2008 Finnish မြူနီစီပယ်ရွေးကောက်ပွဲအတွက် ရှေ့ပြေးအီလက်ထရွန်နစ်မဲပေးမှုကို စီစဉ်ပေးခဲ့ပါတယ်။ ကုမ္ပဏီ Scytl မှပံ့ပိုးပေးသော အင်တာနက်သုံး DRE စက်များကို ၂၀၀၈ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ မြူနီစပယ်ရွေးကောက်ပွဲတွင် မြူနီစပယ် ၃ ခု (Karkkila ၊ Kauniainen နှင့် Vihti) တွင် စမ်းသပ်ခဲ့ပါတယ်။ အစိုးရသည် ရှေ့ပြေးအစီအစဉ်ကို အောင်မြင်သည်ဟု ယူဆပါတယ်။ သို့သော်လည်း တိုင်ကြားမှုများအပြီးတွင်၊ အုပ်ချုပ်ရေးတရားရုံးချုပ်သည် ရလဒ်များ မမှန်ကန်ကြောင်း ကြေညာခဲ့ပြီး ထိခိုက်နေသော မြို့နယ်များတွင် ပုံမှန်ဘောလ်ပင်နှင့် စာရွက်ဖြင့် ရွေးကောက်ပွဲများ ပြန်လည်ကျင်းပရန် အမိန့်ပေးခဲ့ရပါတယ်။ ရှေ့ပြေးရွေးကောက်ပွဲတွင် ရှုံးနိမ့်ပြီးနောက် ဖင်လန်အစိုးရသည် မဲပေးစက်များကို အခြေခံ၍ အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးခြင်းကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ရန် အစီအစဉ်များကို စွန့်လွှတ်ခဲ့ပါတယ်။ 

၂၀၀၇ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် ပြင်သစ်နိုင်ငံ၏ UMP ပါတီသည် အင်တာနက်ပေါ်တွင် ထိတွေ့မျက်နှာပြင် အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးခြင်းကို အသုံးပြု၍ အဝေးမှ အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးခြင်းနှင့် မဲရုံပေါင်း ၇၅၀ ဖြင့် အမျိုးသားသမ္မတရွေးကောက်ပွဲကို အခြေခံကျင်းပခဲ့ပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲတွင် မဲအရေအတွက် 230,000 ကျော် ရရှိခဲ့ပြီး မဲပေးသူ 70% နီးပါးကို ကိုယ်စားပြုပါတယ်။

ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် ကျင်းပသော ရွေးကောက်ပွဲများတွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် နေထိုင်သော ပြင်သစ်နိုင်ငံသားများသည် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်စားလှယ်များကို ပြင်သစ်နိုင်ငံခြားသားများ၏ စည်းဝေးပွဲတွင် ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခြင်းခံရသော ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် အဝေးမှ အင်တာနက် မဲပေးခြင်းကို အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။ မဲဆန္ဒရှင် ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်သည် စာရွက်ထက် အင်တာနက်ကို အသုံးပြု၍ မဲပေးရွေးချယ်ခဲ့ကြပါတယ်။ ဖိုရမ် des droits sur l'Internet (အင်တာနက်အခွင့်အရေးဖိုရမ်) သည် ပြင်သစ်တွင် အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးခြင်းဆိုင်ရာ အကြံပြုချက်တစ်ရပ်ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး နိုင်ငံရပ်ခြားရှိ ပြင်သစ်နိုင်ငံသားများသည် ပြင်သစ်နိုင်ငံခြားသားများ၏ စည်းဝေးပွဲအတွက် အင်တာနက် မဲပေးခြင်းကို အသုံးပြုသင့်ကြောင်း ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။ ဤအကြံပြုချက်သည် ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် လက်တွေ့ဖြစ်လာခဲ့ပြီး ပြင်သစ်နိုင်ငံသား 6000 သည် စနစ်ကိုအသုံးပြုရန် ရွေးချယ်ခဲ့ပါတယ်။

2017 ခုနှစ် မတ်လ 6 ရက်နေ့တွင် ပြင်သစ်နိုင်ငံသည် ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေးစိုးရိမ်မှုများကြောင့် (ယခင်က ပြည်ပနိုင်ငံသားများအား ကမ်းလှမ်းခဲ့သည့်) အင်တာနက်မဲပေးခြင်းကို 2017 ဥပဒေပြုရွေးကောက်ပွဲများတွင် ခွင့်မပြုကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။

2020 ခုနှစ်အထိ နိုင်ငံရပ်ခြားမှ နိုင်ငံသားများသည် သမ္မတ သို့မဟုတ် EU အတွက်မဟုတ်ဘဲ ဥပဒေပြုရေးနှင့် ကောင်စစ်ဝန် ရွေးကောက်ပွဲများတွင် အင်တာနက်ဖြင့် မဲပေးခဲ့ကြပါတယ်။

ဂျာမနီတွင် PTB မှ နိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာနှင့် ဒေသန္တရရွေးကောက်ပွဲများအတွက် စမ်းသပ်ပြီးနောက် တစ်ခုတည်းသော အသိအမှတ်ပြုမဲပေးစက်များမှာ ဒတ်ခ်ျကုမ္ပဏီ Nedap မှ ESD1 နှင့် ESD2 ဖြစ်ပါတယ်။ ၎င်းတို့ထဲမှ 2000 ခန့်ကို 2005 Bundestag ရွေးကောက်ပွဲများတွင် အသုံးပြုခဲ့ပြီး ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် မဲဆန္ဒရှင် 2 သန်းခန့်ကို လွှမ်းခြုံထားပါတယ်။ ဤစက်များသည် ES3B မှ နယ်သာလန်နိုင်ငံသားအဖွဲ့နှင့် ၂၀၀၆ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ 5 ရက်နေ့တွင် Chaos Computer Club မှ ဟက်ခ်ခံရသော ES3B မှ မတူညီသောမဲပေးစနစ်များကြောင့် အချို့သောအသေးစိတ်အချက်အလက်များတွင်သာ ကွဲပြားပါတယ်။ ထို့အတွက်ကြောင့် မြူနီစပယ်ရွေးကောက်ပွဲများတွင် နောက်ထပ်လုံခြုံရေးအစီအမံများကို တိုးမြှင့်ခဲ့ပါတယ်။ EPROM မှ ဆော့ဖ်ဝဲကို အရင်းအမြစ်နှင့် နှိုင်းယှဉ်ရန်နှင့် ၎င်းနောက်တွင် စက်များကို တံဆိပ်ခတ်ခြင်း အပါအဝင် ၂၀၀၆ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် Cottbus တွင် ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။ Cottbus မြို့သည် ယခင်က အငှားချထားသော Nedap မဲပေးစနစ်အား မဝယ်ရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြပါတယ်။

ယခုအချိန်တွင် ဂျာမနီတွင် အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးစက်များအသုံးပြုမှုအား တရားရုံးတွင် တရားစွဲမှုများ အများအပြားရှိခဲ့ပါတယ်။ ၎င်းတို့ထဲမှတစ်ခုမှာ ဖေဖော်ဝါရီတွင် ဂျာမနီ၏ဖက်ဒရယ်ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေခုံရုံးသို့ရောက်ရှိခဲ့ပါတယ်။မဲဆန္ဒရှင်များ၏ ရည်ရွယ်ထားသည့်အတိုင်း မဲများကို မှတ်တမ်းတင်ရာတွင် ပွင့်လင်းမြင်သာမှု မရှိခြင်းနှင့် ပြန်လည်ရေတွက်ခြင်းဆိုင်ရာ စိုးရိမ်မှုများကို ဝေဖန်သူများက ထောက်ပြခဲ့ကြပါတယ်။ အသိအမှတ်ပြု Nedap စက်များသည် မည်သည့်စာရွက်မှတ်တမ်းမှ မထုတ်ပေးသည့် DRE စနစ်များဖြစ်ပါတယ်။

၂၀၀၅ ခုနှစ် နိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ရွေးကောက်ပွဲများအတွင်း ရှေ့ပြေးလေ့လာမှုတစ်ခုပြီးနောက်၊ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် လူထုထောက်ခံမှုနှင့် အထက်လွှတ်တော်မှ တညီတညွတ်တည်း ဆုံးဖြတ်ချက်ချကာ ၂၀၀၈ ခုနှစ် ဟမ်းဘတ်ပြည်နယ် ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဒစ်ဂျစ်တယ်စက္ကူပေါ်တွင် အခြေခံထားသည့် အလင်းပြန်စကင်န်မဲပေးစနစ်တစ်ခု အကောင်အထည်ဖေါ်ရန် အစီအစဉ်ကို စတင်ခဲ့ပါတယ်။ Fraktion der Grünen/GAL နှင့် Chaos Computer Club တို့က ၂၀၀၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် လူထုတောင်းဆိုမှုအပြီးတွင်၊ ဖက်ဒရယ် ရွေးကောက်ပွဲရုံး (Bundeswahlamt) သည် စနစ်အပေါ် လူထုက မယုံကြည်ကြောင်း ထင်ရှားကြောင်း လူထုစစ်တမ်းများတွင် တွေ့ရှိခဲ့ရပါတယ်။ လူထုယုံကြည်မှုအပေါ် စိုးရိမ်မှုများကြောင့် မဲပေးစနစ်အသစ်ကို အသုံးပြုရန် အစီအစဉ်များကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပါတယ်။

ဂျာမနီသည် ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးခြင်းကို အဆုံးသတ်ခဲ့ပြီး ဂျာမန်ဖက်ဒရယ်ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ တရားရုံးက အဓိပ္ပာယ်ပြည့်ဝသော အများပြည်သူဆိုင်ရာ စိစစ်မှုကို မလုပ်ဆောင်နိုင်ခြင်းကြောင့် အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးခြင်းသည် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနှင့်မညီဟု တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။

အိန္ဒိယ - အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးခြင်းကို 1982 ခုနှစ်တွင် စတင်မိတ်ဆက်ခဲ့ပြီး Kerala ပြည်နယ် North Paravur မဲဆန္ဒနယ်တွင် စမ်းသပ်မှုအခြေခံဖြင့် အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။ သို့သော်လည်း အိန္ဒိယတရားရုံးချုပ်သည် A.C. Jose v. Sivan Pillai အမှုတွင် ဥပဒေနှင့်ဆန့်ကျင်သည့်အနေဖြင့် ဤရွေးကောက်ပွဲကို ပယ်ချခဲ့ပါတယ်။ အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးစက်များကို အသုံးပြု၍ ရွေးကောက်ပွဲများကို တရားဝင်ဖြစ်စေရန်အတွက် ၁၉၅၁ ခုနှစ် ပြည်သူ့ကိုယ်စားပြုဥပဒေအား ပြင်ဆင်ချက်ပြုလုပ်ခဲ့ရပါတယ်။ ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် ပြည်နယ်ရွေးကောက်ပွဲနှင့် ကြားဖြတ်ရွေးကောက်ပွဲများအားလုံးကို EVMs အသုံးပြုပြီး ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။

EVM များကို ၂၀၀၄ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၀၉ ခုနှစ်များတွင် အိန္ဒိယပါလီမန်အတွက် ကျင်းပခဲ့သော အမျိုးသားရွေးကောက်ပွဲများတွင်လည်း အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။ ထိုသို့သော မဲအရေအတွက် အများအပြားကို တွက်ချက်ရန် နာရီအနည်းငယ်သာ ကြာပါတယ်။

အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် မဲပေးသူ-စိစစ်ထားသော စာရွက်စာတန်းစာရင်းစစ်လမ်းကြောင်း (VVPAT) စနစ်ကို 2014 ခုနှစ် အိန္ဒိယအထွေထွေရွေးကောက်ပွဲတွင် ရှေ့ပြေးပရောဂျက်အဖြစ် ပါလီမန်မဲဆန္ဒနယ် 543 ၏ 8 နေရာတွင် မိတ်ဆက်ခဲ့ပါတယ်။ VVPAT ကို Lucknow၊ Gandhinagar၊ Bangalore South၊ Chennai Central၊ Jadavpur၊ Raipur၊ Patna Sahib နှင့် Mizoram မဲဆန္ဒနယ်များတွင် အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့ပါတယ်။ မဲပေးသူ-စိစစ်ထားသော စာရွက်စာတန်းကို Nagaland ရှိ Noksen တွင် 2013 ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ပထမဆုံးအသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။

အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးခြင်းစက် ("EVM") ကို အိန္ဒိယတစ်ဝှမ်းရှိ ပြည်နယ်ငါးခုတွင် အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးခြင်းကို အကောင်အထည်ဖော်ရန် ၁၉၉၉ ခုနှစ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲနှင့် မကြာသေးမီက အိန္ဒိယနိုင်ငံတစ်ဝှမ်းရှိ ပြည်နယ်ငါးခုတွင် ကျင်းပသည့် ပြည်နယ်ရွေးကောက်ပွဲများတွင် အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးခြင်းကို အကောင်အထည်ဖော်ရန်အတွက် အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးစက် ("EVM") ကို အသုံးပြုလျက်ရှိပါတယ်။ EVM များသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံရှိ ပြည်နယ်နှင့် အထွေထွေ (ပါလီမန်) ရွေးကောက်ပွဲများတွင် စက္ကူမဲများကို အစားထိုးခဲ့ပါတယ်။ EVM များ၏ ဆော့ကစားနိုင်မှုနှင့် လုံခြုံရေးနှင့်ပတ်သက်၍ အစောပိုင်းတွင် သက်သေမပြရသေးသည့် တိုင်ကြားမှုများရှိခဲ့ပါတယ်။ ဒေလီတရားရုံးချုပ်၊ တရားရုံးချုပ်နှင့် နိုင်ငံရေးပါတီအသီးသီးမှ တောင်းဆိုမှုများပြီးနောက်၊ အိန္ဒိယ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်သည် မဲဆန္ဒရှင်-စိစစ်ထားသောစာရွက်စာရင်းစစ်လမ်းကြောင်း (VVPAT) စနစ်ဖြင့် EVM များကို မိတ်ဆက်ရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပါတယ်။ VVPAT စနစ်ကို 2014 ခုနှစ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲတွင် ရှေ့ပြေးပရောဂျက်အဖြစ် ပါလီမန် မဲဆန္ဒနယ် 543 ၏ 8 နေရာတွင် မိတ်ဆက်ခဲ့ပါတယ်။ EVM စလစ်ထုတ်ပေးခြင်းဖြင့် မဲပေးသူတိုင်းကို မှတ်တမ်းတင်နိုင်သည့် အီလက်ထရွန်းနစ်မဲပေးစက်များကို မှတ်တမ်းတင်နိုင်သည့် မဲဆန္ဒရှင်စာရင်းစစ်စာရွက် (VVPAT) စနစ်အား 2019 ခုနှစ် အိန္ဒိယအထွေထွေရွေးကောက်ပွဲတွင် Lok sabha မဲဆန္ဒနယ် 543 လုံးတွင် မိတ်ဆက်ခဲ့ပါတယ်။

အီလက်ထရွန်နစ်မဲပေးစက် M1၊ M2 နှင့် M3 အမျိုးအစားသုံးမျိုးရှိပါတယ်။ 2013 ခုနှစ်တွင် စတင်မိတ်ဆက်ပြီးကတည်းက လက်ရှိအသုံးပြုနေသော ခေတ်အမီဆုံး M3 EVM များသည် PSU စက်ရုံများတွင် ချစ်ပ်များအတွင်းသို့ စက်ကုဒ်များရေးသားခြင်းကို ခွင့်ပြုသည်- Bharat Electronics Limited, Bangalore and Electronics Corporation of India Limited, Hyderabad. အိန္ဒိယရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်သည် EVM/ VVPAT များအားလုံး၏အထောက်အထားနှင့် ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာတည်ရှိမှုကို အချိန်နှင့်တပြေးညီခြေရာခံသည့် ခေတ်မီစာရင်းစီမံခန့်ခွဲမှုစနစ်အဖြစ် EVM ခြေရာခံဆော့ဖ်ဝဲ (ETS) ကို မိတ်ဆက်ခဲ့ပါတယ်။ M3 EVM များတွင် ၎င်း၏ အစိတ်အပိုင်း ယူနစ်နှစ်ခုကြား အဆက်အသွယ်ကို ထူထောင်ရန် လိုအပ်သော စက်တစ်ခုစီတွင် ဒစ်ဂျစ်တယ် အတည်ပြုခြင်းစနစ် ရှိပါတယ်။ စုပ်ယူမှုဒဏ်ခံနိုင်စေရန် သေချာစေရန် ဖျံအလွှာများစွာရှိသည်။ အိန္ဒိယ EVM များသည် သီးသန့်ကွန်ရက်မဟုတ်သော စက်များဖြစ်သည်။

IIT ကျောင်းသားဟောင်းနှင့် IAS အရာရှိ Omesh Saigal က အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် ကွန်ဂရက်ပါတီ အာဏာပြန်ရလာသောအခါ ၂၀၀၉ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲတွင် လိမ်လည်လှည့်ဖြားမှုများ ဖြစ်နိုင်ကြောင်း ပြသခဲ့ပါတယ်။ ယင်းကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်သည် လက်ရှိ EVM များကို ပြန်လည်သုံးသပ်ရန် တွန်းအားပေးခဲ့တာမျိုးရှိပါတယ်။

ဒါကတော့ နိုင်ငံတချို့မှာ Online Voting အပြင် EVM စနစ်များ ကျင့်သုံးခဲ့တာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အချက်အလက်တချို့ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း လာမယ့်ရွေးကောက်ပွဲမှာ အသုံးပြုဖို့ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်က Myanmar Electronic Voting Machine (MEVM) စတင် မိတ်ဆက်ခဲ့ပြီး ဖြစ်လို့ လွတ်လပ်ပြီး တရားမျှတသော ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်ဖို့ ဘယ်လောက်အထိ အာမခံမှု ပေးနိုင်မလဲ။

နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီအနေနဲ့ ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပပြီး အနိုင်ရပါတီကို အာဏာလွှဲအပ်ပေးသွားနိုင်ဖို့ စီမံဆောင်ရွက်နေသလို တဖက်မှာလည်း ၂၀၂၀ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲကြီးမှာ မဲလိမ်မဲခိုးမှုတွေ ကျူးလွန်ခဲ့ခြင်းကြောင့် အာဏာလက်မဲ့ဖြစ်ခဲ့ရတဲ့ NLD ပါတီက CRPH, NUG, PDF အကြမ်းဖက်အဖွဲ့တွေကို ဖွဲ့စည်းပြီး အကြမ်းဖက်လမ်းစဉ်ကို ဖော်ဆောင်ခဲ့ကြပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲကို အကြမ်းဖက်နည်းနဲ့ နှောက်ယှက်ဖို့ လှုံ့ဆော်နေကြတာကိုလည်း တွေ့မြင်နေရပါတယ်။

#MyanmarNationalPost